Op internet wordt veel geschreven over karpers en aanverwante zaken. Dit kan uitermate interessant zijn. Niet alleen kunnen we genieten van de belevenissen van anderen, we kunnen er soms ook nog wat van leren. Wat echter niet uit het oog verloren moet worden is dat niet alles wat gezegd en geschreven wordt ook werkelijk waar is. Soms is het verstandig beweringen en feiten met een flinke korrel zout te nemen. Net als in het echte leven zit ook in de virtuele wereld achter de grootste mond niet per definitie het grootste brein.
Om deze website iets extra’s te geven en tegelijkertijd te voorkomen dat ik zelf met zoutloze praat kom heb ik besloten maandelijks over een bepaald onderwerp de wetenschappelijke publicaties te bestuderen en hier een verslagje over schrijven. Op dit gebied is er, zeker in het Nederlands, nog weinig beschikbaar op internet. Verder sluit deze activiteit aan bij mijn interesse, opleiding en werkervaring. Ik denk dus dat ik hier wel goed in ben. Een gezonde dosis arrogantie siert de mens.
Hieronder doe ik de eerste poging, over zout in boilies. Veel leesplezier en reageren mag!
De wetenschap bekeken: NaCl
NaCl of Natrium Chloride is niets anders dan gewoon zout. Voor mensen is zout een smaakmaker en het wordt aan voedsel toegevoegd om het voedsel extra smaak te geven. Vroeger werd het ook gebruikt als conserveringsmiddel maar sinds we allemaal een koelkast in de keuken hebben is deze rol grotendeels overbodig geworden. Of zout in boilies iets toevoegt is niet echt bekend. De één zweert erbij, noemt het een eetlust-opwekker, de ander vindt het allemaal maar onzin. Hoogste tijd om eens wat licht op dit onderwerp te laten schijnen.
Na een uitgebreide zoektocht heb ik een aantal studies gevonden die gekeken hebben naar het effect van zout op karpers en hun gedrag.
Het bekendste artikel is een rapport van Howard Loeb uit 1960 1. Als het gaat over wetenschap en karpervissen wordt dit rapport vrijwel altijd aangehaald. Loeb heeft een onderzoek gedaan waarbij karpers in een aquarium worden blootgesteld aan verschillende stoffen. Hij keek of deze stoffen het gedrag van karpers beïnvloedden en of ze op zoek gingen naar voedsel. Loeb heeft ook zout getest. Hiervoor goot hij een flinke scheut 1% zoutoplossing in een aquarium. De observaties van Loeb waren heel simpel en helder: nee, toevoegen van deze concentratie zout aan het water lokte geen reactie uit. Als andere stoffen zoals speeksel en bouillon op dezelfde wijze werden toegediend gingen karpers wel actief zoeken naar voedsel. Zout had dit effect dus niet.
Goed, een karper reageert dus niet op lage concentraties zout in water. Maar wat gebeurt er als we zout in voedsel doen; zal de toevoeging van zout de vis stimuleren tot meer eten van het voedsel. Dit experiment is gedaan door Kasumyan en Morsi2. Karpers in een aquarium kregen de keuze tussen pellets met daarin 10% zout en pellets zonder zout. Vervolgens werd er gekeken of de vissen de pellets met zout vaker op aten dan de pellets zonder zout. Ze vonden geen verschil, er werd van beide pellets evenveel gegeten. Zout in deze concentratie bevorderde dus niet de consumptie. Pellets waaraan andere stofjes waren toegevoegd, zoals bepaalde aminozuren stimuleerden wel duidelijk de consumptie.
Zout lijkt dus op het eerste gezicht geen nut te hebben in het voedsel. Vissen worden er niet door aangetrokken en ze worden niet gestimuleerd om ervan te gaan eten. Bovenstaande studies keken uitsluitend naar de effecten van zout alleen. Of zout de aantrekkelijkheid van andere voedselbestanddelen positief of negatief beïnvloedt is onbekend.
Verschillende artikelen3, 4 rapporteren metingen aan smaakpapillen op het lichaam van karpers en of deze gestimuleerd worden door zout (3% oplossing). Zonder uitzondering vinden deze artikelen dat de smaakpapillen wel gestimuleerd worden door zout. Blijkbaar kan een karper dus wel zout waarnemen. Wellicht moet de karper eerst zout voedsel kennen voordat deze op zout zal reageren?
Behalve smaak en geur is er ook nog het fysiologische effect in vissen. Ondanks dat zout ze niet stimuleert tot eten is er een studie, gepubliceerd door Nasir en Hamed, die aantoont dat jonge karpertjes sneller groeien als aan hun voer 1.5% zout wordt toegevoegd5. Het voer dat in dit experiment werd gebruikt bestond uit ingrediënten die ons wel bekend zullen voorkomen; vismeel, sojameel, tarwebloem en nog wat vergelijkbare stofjes. Dezelfde stoffen die we ook vaak in boilies stoppen. Meer of minder dan 1.5% zout in het voer leidde tot een geringere toename van groei. Anderhalf procent was dus het optimum. De onderzoekers leggen uit dat het zout waarschijnlijk de activiteit van spijsverteringsenzymen stimuleert en dat daardoor meer voedingsstoffen uit het eten worden opgenomen. Zij refereren ook nog eens naar een flinke serie artikelen waarin vergelijkbare resultaten in andere vissoorten zijn beschreven. Een betere vertering en dus meer groei zou daarom alsnog een reden kunnen zijn zout in je boilies te stoppen.
Een aandachtspunt is dat voedsel in dit soort aquariumproeven over het algemeen niet lang in het water ligt. Onze boilies, die soms vele uren liggen te weken voordat ze geconsumeerd worden, zullen in die tijd ongetwijfeld veel goed-oplosbare stoffen zoals zout verliezen. Logischerwijze zal dit met name voor kleinere boilies gelden, zeker als deze een grove structuur hebben waardoor stoffen snel uitlekken. Het is daarom maar de vraag hoeveel van het zout dat we erin stoppen uiteindelijk de vis zal bereiken. Een voordeel van het oplossen van zout in de boilie kan zijn dat water sneller in de boilie doordringt waardoor ook andere attractieve stoffen weer uit de boilie kunnen ontsnappen. Het spreekt voor zich dat het proces van oplossen en uitlekken al start tijdens het bereiden van de boilies als ze gekookt worden. Kort koken of stomen van boilies is om deze reden aan te raden.
Een alternatieve goede reden om zout in boilies te stoppen is dat met zout ons aas nog steeds geconserveerd kan worden. Dit is altijd handig, zeker als we langere tijd aan de waterkant bivakkeren. We hebben immers meestal geen koelkast bij ons.
Mijn conclusie:
Zelf zal ik in de toekomst altijd proberen rond de 1.5% zout in mijn boilies uit te komen. Het is een goedkoop ingrediënt, helpt dus bij de uitwaseming van andere stofjes en bevordert blijkbaar de spijsvertering van karpers. Daarbovenop lijkt het me, zeker bij voercampagnes, toch nuttig een extra herkenbare stof, die de karper vanzelf leert herkennen als onderdeel van voedsel, toe te voegen. Om karpers te lokken en aan te zetten tot eten zijn genoeg andere ingrediënten beschikbaar, maar daarover een volgende keer meer.
Referenties:
1: Howard A Loeb. Reactions of Aquarium Carp to Food and Flavours’, New York Fish & Game Journal. Volume 7, pages 60-71. 1960
2: Kasumyan, A.O. and Morsi, A. M. Kh. Taste Sensitivity of Common Carp Cyprinus Carpio to Free Amino Acids and Classical Taste Substances, Journal of Ichthyology, Vol. 36, No. 5, pp. 391–403. 1996
3: Chervova, L.S. and Lapshin D.N. The Threshold Sensitivity of External Chemoreceptor in Carp Cyprinus carpio to Amino Acids and Classical Gustatory Substances, Journal of Ichthyology, Vol. 45, Suppl. 2, pp. S307–S314. 2005
4: Funakoshi, M., Kawakita, K., and Marui, T. Taste Responses in the Facial Nerve of the Carp, Cyprinus carpio L., Japanese Journal of Physiology , 31,381-390,1981
5: Nasir, N.A. and Hamed, Q. Growth development of young common carp Cyprinus Carpio through dietary sodium chloride supplementation, Mesopotamia Environmental Journal Vol.2, No.2:12-18. 2016